H κρουαζιέρα αποτελεί έναν τομέα success story για την Ευρώπη
Με κύρια χαρακτηριστικά την συνεργασία, καινοτομία, βιώσιμη ανάπτυξη και προσαρμοστικότητα η κρουαζιέρα παραμένει για την Ευρωπαϊκή οικονομία ένα success story καθώς το 97% των νέων κρουαζιερόπλοιων κτίζονται στα Ευρωπαϊκά ναυπηγεία και οι ευρωπαϊκοί προορισμοί ειδικότερα της Αν. Μεσογείου είναι οι πιο δημοφιλείς παγκοσμίως μετά της Καραϊβικής.
Σε αυτό το αισιόδοξο κλίμα πραγματοποιείται το 8ο Posidonia Sea Tourism Forum (PSTF) στο Ηράκλειο της Κρήτης, σε μια κομβική στιγμή για τον τουρισμό κρουαζιέρας στη Μεσόγειο. Το Φόρουμ, που φιλοξενείται για πρώτη φορά στη Μεγαλόνησο, συγκέντρωσε πάνω από 200 κορυφαία στελέχη, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, λιμενικές αρχές και ειδικούς στον τουρισμό, προκειμένου να διερευνήσουν το μέλλον του βιώσιμου θαλάσσιου τουρισμού υπό τον γενικό τίτλο: «Μεσόγειος: Επιτακτική ανάγκη για νέα δημοφιλή λιμάνια και προορισμούς».
Στην εναρκτήρια συνεδρία απηύθυναν χαιρετισμούς σημαντικοί κυβερνητικοί και περιφερειακοί παράγοντες, μεταξύ των οποίων ο Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου, Μηνάς Παπαδάκης, η Υφυπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, Άννα Καραμανλή, ο Περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, και ο Επίτροπος της Ε.Ε. για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τον Τουρισμό, Απόστολος Τζιτζικώστας.
Στην κεντρική του ομιλία, ο κ. Τζιτζικώστας περιέγραψε το μέγεθος της ευκαιρίας –και της πρόκλησης– που αντιμετωπίζει ο κλάδος της κρουαζιέρας: «Μόνο στην Ελλάδα, το 2024 υπήρξαν σχεδόν 5.500 επισκέψεις κρουαζιερόπλοιων σε λιμάνια, φέρνοντας περίπου οκτώ εκατομμύρια επιβάτες στις ακτές μας. Αυτός είναι ένας εντυπωσιακός αριθμός, που αντανακλά το πόσο ζωτικής σημασίας είναι αυτός ο κλάδος τόσο για την εθνική οικονομία όσο και για τις τοπικές. Αλλά η ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει εις βάρος της βιωσιμότητας. Η ανταγωνιστικότητα και η περιβαλλοντική ευθύνη πρέπει να συμβαδίζουν, αν θέλουμε να διασφαλίσουμε το μέλλον για την επόμενη γενιά ταξιδιωτών».
Ταυτόχρονα, η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αυξάνεται – οι ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο της κρουαζιέρας στον πλανήτη έχουν αυξηθεί κατά 32% μεταξύ του ίδιου κοινού. Πρέπει να τους ακούσουμε και να ανταποκριθούμε».
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος αναφέρθηκε και στην επικείμενη Στρατηγική της Ε.Ε. για τα Λιμάνια, η οποία αναμένεται να παρουσιαστεί εντός του 2025: «Αυτό το ολοκληρωμένο σχέδιο θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών λιμένων, προωθώντας παράλληλα τη βιωσιμότητα, επιταχύνοντας την ενεργειακή μετάβαση, βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίας και αυξάνοντας την ανθεκτικότητα στις γεωπολιτικές και οικονομικές αναταραχές. Είναι σημαντικό ότι ο κλάδος της κρουαζιέρας θα έχει ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής».
Ο κ. Τζιτζικώστας ολοκλήρωσε την ομιλία του με ένα ισχυρό μήνυμα για την ανάγκη ισορροπίας: «Καταλαβαίνουμε ότι χωρίς ανταγωνιστικότητα, δεν υπάρχει βιώσιμο μέλλον. Θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να διασφαλίσω ότι οι πράσινες πολιτικές μας έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύουν —και όχι να εμποδίζουν— τη δύναμη αυτού του ζωτικού κλάδου».
Ακολούθησε ένα πάνελ –με τίτλο «Ισορροπώντας μεταξύ Ανάπτυξης και Βιωσιμότητας στον Τουρισμό Κρουαζιέρας στη Μεσόγειο»
Η Julie Green, Deputy Director General της Διεθνούς Ένωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA), αμφισβήτησε τις δημόσιες αιτιάσεις για τον υπερτουρισμό.
Από την πλευρά της, η Θεοδώρα Ρήγα, Πρόεδρος της MedCruise και του Οργανισμού Λιμένος Κέρκυρας, τόνισε την ανάγκη για στοιχεία και για τοπική συμβολή στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης: «Στη Σαντορίνη, μόνο το 5% των επισκεπτών φτάνουν με κρουαζιερόπλοιο, ωστόσο οι επιβάτες κρουαζιέρας συχνά χρεώνονται την ευθύνη για τη συμφόρηση. Στην Κέρκυρα, για παράδειγμα, ο τουρισμός κρουαζιέρας υποστηρίζει περίπου 1.500 θέσεις εργασίας κάθε χρόνο. Όταν οι κοινότητες είναι ενημερωμένες σωστά, η συνεργασία αντικαθιστά τις συγκρούσεις και μπορεί να επιτευχθεί αρμονία».
Ο Chris Theofilides, CEO της Celestyal, ζήτησε μεγαλύτερη ακρίβεια στον τρόπο με τον οποίο ο κλάδος ορίζει και αντιμετωπίζει τη συμφόρηση: «Πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε αόριστους ή εντυπωσιακούς όρους όπως ‘υπερτουρισμός’. Το πραγματικό πρόβλημα είναι η διαχείριση των τουριστικών ροών κατά τις ώρες αιχμής. Οι επισκέπτες κρουαζιέρας συχνά αποτελούν ένα μικρό κλάσμα των καθημερινών επισκεπτών σε αυτούς τους προορισμούς. Συνεργαζόμενοι με τις λιμενικές αρχές, τους δήμους και τους ταξιδιωτικούς πράκτορες, και αξιοποιώντας την έξυπνη τεχνολογία, μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα τις αφίξεις και να δημιουργήσουμε μια πιο ισορροπημένη, ευχάριστη εμπειρία για όλους».
Στην ίδια κατεύθυνση, ο Kerry Anastassiadis, Senior Advisor, Institutional & Maritime Affairs του MSC Group, περιέγραψε μια στρατηγική προσέγγιση που συνδυάζει την καινοτομία με τη φροντίδα των τοπικών κοινοτήτων: «Η μακροπρόθεσμη υγεία του κλάδου μας εξαρτάται από τρία πράγματα: την αποτελεσματική διαχείριση της χωρητικότητας, την ουσιαστική δέσμευση με τις τοπικές κοινότητες και τη στρατηγική ανάπτυξη εναλλακτικών προορισμών. Έχουμε δει πρόοδο – λιμάνια όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη εφαρμόζουν συστήματα κατανομής θέσεων ελλιμενισμού που μειώνουν την πίεση στις υποδομές. Αλλά αυτό πρέπει να προχωρήσει περισσότερο».
Μετά το εναρκτήριο πάνελ, το Φόρουμ εστίασε την προσοχή του στην εξέλιξη του θαλάσσιου τουρισμού, με μια δυναμική συζήτηση για το μέλλον της ανάπτυξης προορισμών κρουαζιέρας. Κορυφαία στελέχη από τις μεγαλύτερες εταιρείες κρουαζιέρας και εκπρόσωποι αναδυόμενων αγορών διερεύνησαν πώς ο κλάδος προσαρμόζεται για να ανταποκριθεί στις νέες προσδοκίες των ταξιδιωτών, ενώ παράλληλα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις βιωσιμότητας και στις τοπικές ευκαιρίες.
Ο Marcus Puttich, Director of Destinations της TUI Cruises, τόνισε πώς τα μοντέλα ιδιωτικών προορισμών μπορούν να συνυπάρχουν με επιτυχία με τον τουρισμό σε ευρύτερες δημοφιλείς περιοχές.
Ωστόσο, η Ana Karina Santini, Associate VP for InternationalDestination Development του Royal Caribbean Groupεξέφρασε μια πιο επιφυλακτική άποψη, σημειώνοντας ότι ενώ τα ιδιωτικά νησιά μεταμόρφωσαν την εμπειρία κρουαζιέρας στην Καραϊβική, η αναπαραγωγή του μοντέλου στη Μεσόγειο –ή σε άλλες ευρωπαϊκές περιοχές– παρουσιάζει μοναδικές προκλήσεις.
Η Sandi Weir, Senior Director of Global GovernmentRelations & Public Affairs της Norwegian Cruise LineHoldings (NCLH), υπογράμμισε τα ευρύτερα οφέλη από την ανάπτυξη των ιδιωτικών νησιών.
Το πάνελ αναφέρθηκε επίσης στο μεταβαλλόμενο προφίλ των ταξιδιωτών κρουαζιέρας, ιδίως στις αυξημένες προσδοκίες των νεότερων γενεών ,που εκτιμούν τη βιωσιμότητα και τη σύνδεση με την κουλτούρα.
Η Barbara Buczek, Chief Destination Experiences Officer της Cruise Saudi, σημείωσε ότι ο έντονα νεανικός πληθυσμός της Σαουδικής Αραβίας –σχεδόν 70% κάτω των 35 ετών– επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο το κοινό της περιοχής ανακαλύπτει και απολαμβάνει τα ταξίδια κρουαζιέρας.
Το πάνελ με θέμα τα «Μικρά Πλοία» διερεύνησε την αυξανόμενη ζήτηση για boutique κρουαζιέρες, συζητώντας πώς τα μικρότερα πλοία μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένες εμπειρίες και πρόσβαση σε λιγότερο γνωστά λιμάνια, συμβάλλοντας έτσι στη διαφοροποίηση των δρομολογίων κρουαζιέρας. Οι Σπύρος Αλμπέρτης, Αντιπρόεδρος Port and Destination Operations, Guest Port Services, της The Ritz-Carlton Yacht Collection, ο Aleksander Bieniek, Αντιπρόεδρος Marine Operations της Star Clippers, η Adria Bono, Διευθύντρια DestinationExperiences της Crystal Cruises, η Elisabetta De Nardo, Senior VP Global Port Relations & Commercial Services της MSC Cruises – Explora Journeys, και ο Κωνσταντίνος Βενετόπουλος, Brand Director της Variety Cruises, αντάλλαξαν απόψεις σχετικά με τον ρόλο που θα διαδραματίσουν τα μικρότερα πλοία στην περαιτέρω ανάπτυξη της βιομηχανίας κρουαζιέρας.
Ο Περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, δήλωσε: «Αυτή η παγκοσμίου κύρους εκδήλωση ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιρίας για την Κρήτη, ενισχύοντας την κοινή μας προσπάθεια να προωθήσουμε το νησί ως κορυφαίο προορισμό στον τομέα της κρουαζιέρας. Η Κρήτη, εξοπλισμένη με ποιοτικές και σύγχρονες υποδομές και με επίκεντρο τον βιώσιμο τουρισμό, συνεχίζει το ταξίδι της στις θάλασσες του κόσμου».
Το Posidonia Sea Tourism Forum (PSTF) έχει καθιερωθεί ως η κορυφαία πλατφόρμα διαλόγου, στρατηγικής και συνεργασίας στους τομείς της κρουαζιέρας και των σκαφών αναψυχής στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η πρώτη ημέρα του PSTF ολοκληρώθηκε με αισιοδοξία, αποφασιστικότητα και κοινό αίσθημα ευθύνης για τη διαμόρφωση μιας βιομηχανίας κρουαζιέρας που υποστηρίζει τόσο την οικονομική ανάπτυξη όσο και τη διατήρηση του πολιτισμού σε όλη τη Μεσόγειο.
Με την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου, το PSTF είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό συνέδριο – είναι καταλύτης για την εξέλιξη του κλάδου.
Το PSTF 2025 έχει την υποστήριξη του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου ως Αδαμάντινου Χορηγού, της Περιφέρειας Κρήτης και του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) ως Χρυσών Χορηγών, του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) και του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς ως Αργυρών Χορηγών, της Celestyal και του Kyvernitis Travel Group ως Χάλκινων Χορηγών, της Five Senses Consulting & Development, των Μινωικών Γραμμών και του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης ως Χορηγών και του Διεθνούς Αερολιμένα Ηρακλείου και της CretaInterclinic ως Υποστηρικτών. Επίσημος αερομεταφορέας είναι η SKY express. Το Φόρουμ διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής, του Υπουργείου Τουρισμού και του Δήμου Ηρακλείου και υποστηρίζεται από το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, τη Διεθνή Ένωση Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA), την Ένωση Μεσογειακών Λιμένων Κρουαζιέρας (MedCruise), την Ένωση Εφοπλιστών Κρουαζιεροπλοίων & Φορέων Ναυτιλίας και τον Πανελλήνιο Σύλλογο Εφοδιαστών Πλοίων και Εξαγωγέων.
Να τονίσουμε ότι στο τέλος της πρώτης ημέρας του συνεδρίου έλαβε χώρα κρητικό γλέντι στο λαογραφικό μουσείο “Λυχνοστάτης” όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν στους δρόμους της κρητικής παράδοσης, να δοκιμάσουν τοπικές γεύσεις και να χορέψουνε κρητικά τραγούδια.
Η 2η ημέρα του Φόρουμ
Στο επίκεντρο των συζητήσεων του PSTF βρέθηκαν οι αδυναμίες στις λιμενικές υποδομές, τον αντίκτυπο στις τοπικές κοινότητες και την ανάγκη οι εταιρείες κρουαζιέρας και οι τοπικές Αρχές να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες τους, τα Λιμάνια, ανθρώπινο δυναμικό και υπερτουρισμός καθώς οι ηγέτες της κρουαζιέρας ζητούν διάλογο και περισσότερα στοιχεία από τις τοπικές Αρχές.
Πώς μπορούν λιμάνια που έχουν κατασκευαστεί για τις ανάγκες παλαιότερων εποχών να συμβαδίσουν με τα κρουαζιερόπλοια του 21ου αιώνα – και με τα εκατομμύρια τουρίστες που αυτά μεταφέρουν; Το ερώτημα κυριάρχησε κατά τη δεύτερη ημέρα του Posidonia Sea Tourism Forum (PSTF), στο Ηράκλειο της Κρήτης, καθώς οι ηγέτες του κλάδου, οι λιμενικοί οργανισμοί και οι τοπικές Αρχές κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια τριάδα προκλήσεων: αδυναμίες που προκαλούν συμφόρηση στις υποδομές, πίεση στις τοπικές κοινότητες και επείγουσα ανάγκη για καλύτερο συντονισμό μεταξύ των εταιρειών κρουαζιέρας και των προορισμών.
Στη διάρκεια ενός δυναμικού πάνελ με θέμα «Λιμάνια Κρουαζιέρας: Μπορούν οι Υποδομές να Συμβαδίσουν με τη Ζήτηση;», τα φλέγοντα ζητήματα της καταλληλόλητας των λιμένων, της διαθεσιμότητας θέσεων ελλιμενισμού και της ενσωμάτωσης των τοπικών κοινοτήτων, τέθηκαν σε συζήτηση από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που εκπροσωπούσαν μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες κρουαζιέρας, λιμενικές Αρχές και φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών ανά τον κόσμο.
«Κάποια λιμάνια κατασκευάστηκαν για πλοία πριν από πενήντα χρόνια, σήμερα όμως τα πλοία είναι εντελώς διαφορετικά – πραγματικά θηρία», δήλωσε ο Μανώλης Αλευρόπουλος, Αντιπρόεδρος Marine Operations του Celebrity Cruises, Royal Caribbean Group.
Η Isabelle Côté, International Terminal Operations Management Consultant της Virgin Voyages, τόνισε τον επείγοντα χαρακτήρα των άμεσων λύσεων.
Για τον Aziz Gungor, Περιφερειακό Διευθυντή Λιμένων Ανατολικής Μεσογείου στην Global Ports Holding, η πρόκληση είναι τόσο γραφειοκρατική όσο και φυσική.
Ο Μηνάς Παπαδάκης, Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου, μίλησε με ειλικρίνεια για τον μετασχηματισμό των ελληνικών λιμανιών και για το μέγεθος των προκλήσεων που υπάρχουν: «Τα λιμάνια δεν είναι πλέον απλώς κόμβοι επιβατών ή εμπορευμάτων – εξελίσσονται σε ενεργειακούς κόμβους και αυτή η αναβάθμιση απαιτεί τεράστιες κεφαλαιακές επενδύσεις, έξυπνο σχεδιασμό και ένα εκσυγχρονισμένο νομικό πλαίσιο. Για λιμάνια όπως το Ηράκλειο, τα οποία βρίσκονται κοντά σε αστικά κέντρα, αυτό είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα. Η τοπική κοινότητα βλέπει τον εαυτό της όχι μόνο ως ενδιαφερόμενο μέρος, αλλά και ως μέτοχο στο μέλλον του λιμανιού. Αυτό σημαίνει ότι κάθε βήμα που κάνουμε –στον γενικό σχεδιασμό, την ανακατασκευή ή τις επενδύσεις– πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εμπιστοσύνη του κοινού».
«Πρόκειται για ένα παράδοξο: σήμερα, είναι ευκολότερο να κατασκευάσεις ένα κρουαζιερόπλοιο παρά το λιμάνι στο οποίο δένει», σημείωσε ο Gianluca Suprani, Senior VP of Port Development της MSC Cruises.
Ο Adam Sharp, Διευθυντής Ανάπτυξης της Cruise Terminals International, συνόψισε τη συζήτηση με σαφήνεια: «Μέρος της λύσης είναι απλώς η αναγνώριση ότι υπάρχει πρόβλημα».
Μία από τις σημαντικότερες στιγμές του Φόρουμ ήταν η ανακοίνωση διετούς στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ του Posidonia Sea Tourism Forum και της MedCruise. Ο Θεόδωρος Βώκος, Διευθύνων Σύμβουλος της Εκθέσεις Ποσειδώνια Α.Ε., δήλωσε: «Ευχαριστούμε την MedCruise για τη συνεχή υποστήριξή της προς το PSTF, καθώς ήταν ένας από τους πρώτους οργανισμούς που αναγνώρισαν τη δέσμευσή μας να προωθήσουμε τον κλάδο της κρουαζιέρας και να δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα που ευνοεί την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των λιμένων της Μεσογείου και του κλάδου. Σήμερα, επισημοποιούμε αυτή τη μακροπρόθεσμη συνεργασία με μια στρατηγική συμφωνία που μας δεσμεύει να συνεργαστούμε για περισσότερες διοργανώσεις PSTF στο μέλλον». Η παρουσία της MedCruise στο φετινό PSTF ήταν και πάλι ισχυρή, με τόσο την Πρόεδρο Θεοδώρα Ρήγα όσο και τη Γενική Γραμματέα Nicky Guerrero να συμμετέχουν σε πάνελ και να δίνουν τη δική τους οπτική για τον ρόλο των λιμένων.
Το δεύτερο πάνελ της 2ης ημέρας του PSTF, με τίτλο «Εταιρείες Κρουαζιέρας & Προορισμοί: Η Ανάγκη για έναν Έντιμο Διάλογο», συνεχίστηκε από εκεί που τελείωσε το πρώτο: με μια έκκληση για δράση για βαθύτερη συνεργασία μεταξύ εταιρειών κρουαζιέρας και προορισμών. Σε ένα ξεχωριστό πάνελ, οι ομιλητές ασχολήθηκαν με αυτό που ένας συμμετέχων περιέγραψε ως την παρατεταμένη αποσύνδεση της ικανοποίησης των επισκεπτών από την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Η συζήτηση δεν ήταν απλώς μια σειρά από τοποθετήσεις, αλλά ένας συναρπαστικός οδικός χάρτης για ένα πιο συνεργατικό, βιώσιμο μέλλον.
Η Ligia Balea, Product Manager, Shore Excursions της Carnival Cruise Lines, άνοιξε τη συζήτηση με μια βασική παραδοχή: «Οι μικρές καινοτομίες μπορούν να συμβάλουν σημαντικά», είπε, αναφερόμενη σε καλά σχεδιασμένες εμπειρίες πολιτισμού και κουλτούρας, οι οποίες όχι μόνο ενθουσιάζουν τους επισκέπτες αλλά ενισχύουν τις τοπικές οικονομίες.
Ο Δημήτρης Μπέκος, Επικεφαλής Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και ΗΑΕ της Intercruises, ανέπτυξε το ίδιο θέμα, προτρέποντας τον κλάδο να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη ανησυχία μεταξύ των κατοίκων σε δημοφιλείς προορισμούς κρουαζιέρας.
Από πιο πρακτική σκοπιά, η Michele Bosco, Manager of Shore Excursion & Operations της Princess Cruises, επικεντρώθηκε στις μεταφορές, που μπορούν να αναβαθμίσουν ή να καταστρέψουν την εμπειρία σε έναν προορισμό.
Κάνοντας ένα βήμα πίσω, ο Alessandro Carollo, Associate VP of Government Relations του Ομίλου Royal Caribbean, αναφέρθηκε σε μια δομική πρόκληση: την κατακερματισμένη φύση της διακυβέρνησης των προορισμών. «Συχνά, οι προορισμοί δεν μιλάνε με μία ενιαία φωνή», εξήγησε. «Τουριστικά συμβούλια, λιμενικές αρχές, δήμοι – δεν ευθυγραμμίζονται πάντα. Πριν ξεκινήσει η ουσιαστική συνεργασία με τις εταιρείες κρουαζιέρας, οι προορισμοί πρέπει πρώτα να ευθυγραμμιστούν εσωτερικά. Μόνο τότε μπορούν να διατυπώσουν τι θέλουν να επιτύχουν – είτε πρόκειται για βιωσιμότητα, διαχείριση της ροής των επισκεπτών είτε για οικονομική ανάπτυξη».
Τέλος, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά, Θάνος Πάλλης, εστίασε τη συζήτηση στον πραγματισμό και στα δεδομένα. «Χρειαζόμαστε λιγότερες λέξεις-κλειδιά και περισσότερα στοιχεία», είπε ευθέως.
Το Φόρουμ έκλεισε με το «YES to Sea Tourism Forum», που είχε στο επίκεντρο τη συμμετοχή και την εκπαίδευση των νέων στον ναυτιλιακό τομέα. Η εκδήλωση υπογράμμισε τη σημασία της ανάδειξης της επόμενης γενιάς επαγγελματιών της ναυτιλίας και της καλλιέργειας κουλτούρας βιωσιμότητας και καινοτομίας στον κλάδο.
ELNAVI Newsletter
Περισσότερες πληροφορίες : ELNAVI,
Αριστείδου 19, Πειραιάς 18531,
Tel.: +30 210 45.22.100, e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.